Szkolny katalog technik efektywnego
uczenia się
Szkoła Podstawowa im. Ignacego Krasickiego
w Świętajnie
Mnemotechniki
Jest wiele technik rozwijania umysłu, ale największą popularnością cieszą się techniki pamięciowe. Dzieje się tak dlatego, iż w bardzo krótkim czasie można je stosunkowo łatwo opanować.
Już w XIX wieku było wiadomo, że lewa półkula odpowiada za działania logiczne i analityczne, operowanie pojęciami, liczbami, kategoriami. Natomiast prawa półkula związania jest z wyobraźnią, marzeniami, spostrzeganiem relacji przestrzennych oraz odbiorem kształtu, koloru, rytmu i muzyki. Także wyrażanie i rozpoznawanie stanów emocjonalnych związane jest z większą aktywnością półkuli prawej. W czasie procesu uczenia się ludzie w sposób nieświadomy wykorzystują głównie lewą, tzw. logiczną półkulę. Prawa wydaje się być jakby uśpiona. Kiedy ją jednak nieco "rozbudzić", uruchamiając wyobraźnie i tworząc swobodne skojarzenia, okazuje się, że pamięć zaczyna pracować wydajniej. Wszelkie obrazy zapamiętywane są lepiej niż pojęcia. Uruchamiając podczas przyswajania informacji potencjał ukryty w prawej półkuli, sprawiamy, że mózg zaczyna pracować harmonijnie.
Technika haków
Technika haków polega na zapamiętywaniu informacji, dzięki skojarzeniu ich z wcześniej utrwalonymi elementami, reprezentującymi kolejne liczby. Kolejne liczby to właśnie tzw. haki, które mogą być tworzone w oparciu o najbardziej odpowiednie dla poszczególnych osób skojarzenia. Pierwsza przykładowa dziesiątka haków wygląda następująco:
1 - świeca
2 - łabędź
3 – jabłko
4 - krzesło
5 - dźwig
6 - baran
7 – kosa
8 – bałwan
9 – balon
10 – rycerz
Załóżmy, że chcemy zapamiętać nr kodu pocztowego: 19-411. Nie będziemy mieć problemu z zapamiętaniem tego numeru, jeśli tylko skojarzymy sobie w wyobraźni każdą cyfrę z odpowiednim hakiem. I tak, powinniśmy wyobrazić sobie np. świecę(1), która oświetla balon (9) przymocowany do oparcia krzesła (4), oświetlanego przez świecę (1) z prawej strony i świecę (1) z lewej strony.
Odtwarzanie treści zapamiętanych za pomocą techniki haków polega na przywołaniu w pamięci obrazów kolejnych haków, a skojarzenia pojawią się samoistnie.
Łańcuchowa technika skojarzeń
Łańcuchowa technika skojarzeń kojarzy ze sobą kolejne elementy. Obrazy te przechodząc jeden w drugi, tworzą swego rodzaju film. Jeśli np. mamy zapamiętać jakiś ciąg elementów, w odpowiedniej kolejności, to właśnie ta metoda jest odpowiednia. Załóżmy, że mamy zapamiętać następującą listę zakupów: mleko, kawa, ser, jabłka, chleb. Należy w wyobraźni stworzyć łańcuch, łączący każdy następny element z poprzednim. Np. wchodzimy do sklepu, w którym ekspedientką jest duża, butelka mleka. Ona to w trakcie podawania nam kawy, strąciła wszystkie kostki sera z półki. Ser spadając na podłogę zmieniał się w dojrzałe, soczyste jabłka, które ruchem dłoni pozdrawiały stojący na półce i obserwujący całą zaistniałą sytuację, chleb.
Skojarzenia wykorzystujące wszystkie zmysły (wzrok, słuch, węch, dotyk), jak również te, które są zabawne, przesadzone, niezwykłe, dziwne - są odpowiednie, bo zapadają na długo w pamięci.. Korzystając z tej techniki na co dzień można zapamiętywać ogromną ilość informacji.
Szybkie czytanie
Nauka szybkiego czytania zawiera dwie fazy. Pierwsza polega na wyeliminowaniu złych nawyków czytelniczych, natomiast druga na przyswojeniu i utrwaleniu nowych. Z reguły czytamy w taki sposób, że zdarza nam się czasem wrócić wzrokiem do już przeczytanych fragmentów. Takie cofanie się wzroku zwane jest regresją. Jedną z podstawowych czynności w nauce szybkiego czytania jest wyeliminowanie regresji. Lepiej jest dwa razy szybko coś przeczytać niż raz wolno. Jeśli raz przeczytamy bardzo szybko i nawet zgubimy wiele wyrazów i zdań, to jednak będziemy mieć już ogólne, o czym jest dany tekst.
Czytamy z prędkością, z jaką mówimy - wydaje nam się więc, że już szybciej nie można, a to błąd. W krótkim czasie można zwiększyć tempo czytania 2, 3,5, abyć może i 10 razy (obecny rekord Polski w szybkim czytaniu to 46 482 słów na minutę)5. Można obejmować jednym spojrzeniem kilka wyrazów, wierszy czy nawet akapitów. Oczywiście nie jest to łatwe, trzeba się tego nauczyć. Kolejną przeszkodą w szybkim czytaniu jest wokalizacja. Polega ona na tym, że w myślach lub nawet na głos mówimy do siebie czytany tekst. Jako iż normalnie nie jesteśmy w stanie mówić szybciej niż około 400 słów na minutę, aby wyjść poza tę barierę, należy pozbyć się wokalizacji. Wprawdzie jej zaletą jest to, że teoretycznie zwiększa procent zapamiętanego tekstu. Ale raczej tylko teoretycznie, gdyż nie pamiętamy w pamięci zdań, lecz ich sens.
Mapy pojęć.
Są to dwuwymiarowe reprezentacje pojęć i ich wzajemnych relacji ze sobą. Mapy pojęć są bardzo przydatne, jeśli mamy przekazać uczniom zawiłe struktury wiedzy, skomplikowane czy też złożone projekty.
Mapy myśli.
Mapa myśli to centralnie umieszczony wyraz. Naokoło narysowanych jest kilka grubych gałęzi. To główne wątki tekstu. Od nich odchodzą gałęzie szczegółowe, zgodnie z porządkiem logicznym. Można tam umieścić wyraźne, kolorowe rysunki lub symbole nawet 50% tekstu. Mózg człowieka nie zapamiętuje linearnie. Nie koduje literek, ale najpierw przetwarza je na obrazy, dźwięki, zapachy lub inne bodźce. Mapy myśli opracowano tak, by ich układ przypominał sposób, w jaki mózg organizuje pojęcia. Nasza pamięć działa przez skojarzenia. Każde pojęcie ma wiele połączeń z innymi. Mapy myśli pozwalają przedstawić na papierze skojarzenia - dzięki czemu łatwiej je zapamiętać.
Wyzwalają kreatywność, uwalniają umysł od linearnego myślenia. Pozwalają na szybszy i swobodny przepływ nowych informacji. Mogą być użyte w planowaniu różnorodnych form wypowiedzi.
Aktywne powtórki
Jak wiadomo najlepiej zapamiętujemy pytania, na które sami staraliśmy się znaleźć odpowiedź. Jeśli samodzielnie poszukujemy odpowiedzi, to dość skutecznie utrwalamy sobie odpowiedź na nie. System powtórek, który pozwala uczynić naukę znacznie bardziej efektywną: od razu powtarzamy nowo zdobyte informacje. Następnie powtarzamy po upływie jednej godziny, powtarzamy też po upływie jednego dnia, powtarzamy po upływie jednego tygodnia i powtarzamy po upływie jednego miesiąca.
Takie aktywne powtórki pozwolą uczniom przyswoić w krótkim czasie nawet obszerne partie materiału.
Uczenie się w stanie relaksu
Z badań naukowych wynika, iż mózg człowieka w ciągu doby pracuje w różnym zakresie fal: fale Beta przeważają podczas codziennej aktywności życiowej, fale Alfa przeważają podczas wypoczynku, w stanie relaksu, fale Theta przeważają podczas zwykłego snu, fale Delta przeważają podczas głębokiego snu. Wykazano, że w stanie głębokiego relaksu szybciej zapisujemy informacje w pamięci długotrwałej. Osoba zrelaksowana może szybciej osiągnąć stan skupienia i jest on bardziej długotrwały. Im bardziej jesteśmy zdenerwowani, tym trudniej nam sobie coś przypomnieć , a im bardziej jesteśmy spokojni, tym łatwiej jest nam się skoncentrować i łatwiej zapamiętywać nowe wiadomości.
